Pausanias

Pausanias is een auteur uit de tweede eeuw na Christus, toen het Romeinse rijk op het toppunt van zijn militaire, culturele en geografische macht was. Pausanias is te plaatsen onder de auteurs van de zogenaamde tweede sofistiek, die niet alleen gekenmerkt werden door een retorische inslag van hun werken, maar ook door een grote antiquarische belangstelling – een hang naar een voorbij verleden waarin Griekenland en de Griekse cultuur toonaangevend was. In die situatie maakt Pausanias een rondreis door Griekenland, waarin hij nauwkeurig noteert wat hij allemaal tegenkomt aan materiële resten, en de voornamelijk mythische, en soms ook geografische, kennis die daarbij komt kijken. Voor zover er een logica in de opbouw is gevolgd, is die geografisch: de beschrijving (corresponderend met Pausanias’ tocht naar we aan mogen nemen) voert van Attika naar de Peloponnesos, en dan via de noordelijk van Attika gelegen streken naar Phokis. De beschrijving begint plotseling, en eindigt abrupt, wat vragen oproept over de oorspronkelijke structuur van het werk: zijn er voor en na de overgeleverde boeken nog meer delen geweest? Bevatte het werk een voorwoord, waaruit we meer uit de omstandigheden op zouden kunnen maken waaronder het boek geschreven is? We weten het niet, maar in wat er van de boeken over is, rijst een rijk beeld van de nadagen van het klassieke Griekenland op, en is een schat van gegevens te vinden.

Het eerste boek bevat een beschrijving van Attika en de hoofdstad Athene. Veel aandacht gaat uit naar het heiligdom van Eleusis met de mysteriecultus van de Grote Godinnen, Demeter en haar dochter Korè of Persephone. Vervolgens staat het schiereiland van de Peloponnesos op het programma.

In het tweede boek beschrijft Pausanias de Argolis, de Isthmos en de steden Korinthe, Argos, Epidauros inclusief het heiligdom van Asklepios, dan Nauplia en het eiland Aigina.

Het derde boek behandelt Lakoniё, met daarin de centrale stad Sparta. Daarin is er ook een uitgebreide beschrijving van de troon van de zonnegod Apollo, en het zuidelijker gelegen Amyklai.

Het vierde boek behandelt het zuidwestelijke district van de Peloponnesos Messeniё.

Het vijfde en zesde boek, gewijd aan Elis staan Olympia en de geschiedenis van de Olympische Spelen centraal, met daarin een beschrijving van het beroemde Zeusbeeld van Pheidias, de schathuizen en wijgeschenken die de centrale as van de Altis sierden, en het heilige terrein van Olympia, waar voor de gehele Griekse wereld de vierjaarlijkse Olympische spelen werden gehouden. Praxiteles’ beeld van de god Hermes is precies op de door Pausanias beschreven plek teruggevonden.

Het zevende boek geeft een beschrijving de streek Achaia.

Het achtste boek behandelt Arkadiё, waarna de noordkant van de Golf van Korinthe wordt bezocht.

In het negende boek wordt Boiotiё met steden als Plataiai en Thebe en de berg van de Muzen, de Helikon, beschreven.

Het tiende boek gaat naar de streek Phokis met daarin onder meer Delphi, en het grote heiligdom en orakel van Apollo.

Nederlandse tekst

Hier kun je de volledige Nederlandse tekst (vert. Peter Burgersdijk) van het werk van Pausanias in pdf-formaat vinden. Voor de online editie: klik op Pausanias – Online.